Σιδηρούν παραπέτασμα, τείχος του μίσους, τείχος του αίσχους, τείχος του Βερολίνου.
Όσα ονόματα κι αν του δόθηκαν, η ουσία παρέμενε πάντα μια. Το τείχος του Βερολίνου ήταν το σημαντικότερο σύμβολο του Ψυχρού πολέμου, της διαίρεσης όχι μόνο του Βερολίνου και της Γερμανίας αλλά και ολόκληρου του κόσμου σε καπιταλιστικό και κομμουνιστικό.
Η αρχή ουσιαστικά έγινε το 1945 μετά τη λήξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και το διαχωρισμό της Γερμανίας σε ζώνες από τους συμμάχους, Άγγλους, Γάλλους, Αμερικανούς και Σοβιετικούς. Το ίδιο συμβαίνει και με την πρωτεύουσα της πρώην ναζιστική πρωτεύουσας, το Βερολίνο. Τότε ξεκινά υπόγεια ακόμα και ο Ψυχρός Πόλεμος και το 1949 ιδρύεται η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΟΔΓ) από Αγγλία, Γαλλία, ΗΠΑ και λίγο αργότερα η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΛΔΓ) από τη Ρωσία στην οποία εφαρμόζεται αμέσως σοβιετικό καθεστώς. Έτσι σφραγίζεται η πολιτική διαίρεση της χώρας.
Αυτό που ξεκίνησε ως πολιτική διαίρεση δεν αργεί να σημαδευτεί με μια γραμμή από άσπρη μπογιά, στη συνέχεια με συρματόπλεγμα και τέλος με το πιο γνωστό μνημείο της ανθρώπινης διαίρεσης: το τείχος του Βερολίνου. Οι κυβερνώντες της ΛΔΓ προσπαθούν να «διαφυλάξουν» τον τομέα τους από «τις ανατρεπτικές ενέργειες εναντίον των χωρών του σοσιαλιστικού στρατοπέδου και για να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική φύλαξη και τον έλεγχο γύρω από την περιοχή του Δυτικού Βερολίνου».
Από την πρώτη στιγμή του διαχωρισμού του Βερολίνου σε τομείς και πολύ πριν την ανέγερση του τείχους οι «ανατολικοί» προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να διαφύγουν από τις περιοχές τους και να μεταβούν στη δυτική πλευρά.
Τελικά, στις 12 προς 13 Αυγούστου 1961 αρχίζει η κατασκευή του τείχους από οικοδόμους της ανατολικής Γερμανίας. Δύο μόλις μήνες πριν, ο ηγέτης της Ανατολικής Γερμανίας, Βάλτερ Ούλμπριχτ σε ερώτηση δημοσιογράφου αν πρόκειται να χτιστεί τείχος απαντούσε: «Την ερώτησή σας την αντιλαμβάνομαι ως εξής: υπάρχουν άνθρωποι στη Δυτική Γερμανία, που θέλουν να κινητοποιήσουμε τους οικοδόμους της πρωτεύουσας της ΛΔΓ για να χτίσουμε ένα τείχος. Δεν έχω ακούσει να υπάρχει τέτοια πρόθεση. Οι οικοδόμοι της πρωτεύουσας ασχολούνται ως επί το πλείστον με την ανέγερση κατοικιών και εκεί επιστρατεύουν όλες τους τις δυνάμεις. Κανείς δεν σκοπεύει να χτίσει τείχος!» Ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε η λέξη «τείχος» με αυτή την έννοια...
Μόνο από τις ένοπλες μονάδες που διατέθηκαν για τη φύλαξη λιποτάκτησαν και διέφυγαν προς το Δυτικό Βερολίνο τις πρώτες μέρες 85 άνδρες, ενώ από τις 400 συνολικά απόπειρες διαφυγής, οι 216 ήταν επιτυχής.
Αξιοσημείωτες ήταν οι αντιδράσεις των δυτικογερμανών ηγετών: σχεδόν μηδαμινές. Μόνο ο δήμαρχος και κυβερνήτης του Δυτικού Βερολίνου Βίλλυ Μπραντ διαμαρτυρήθηκε έντονα κατά της οριστικής διαίρεσης της πόλης, δεν είχε όμως καμιά ουσιαστική δύναμη στα χέρια του. Εν μέρει «βόλευε» τους συμμάχους αυτή η νέα κατάσταση καθώς δε θα έπρεπε να έρθουν αντιμέτωποι με την πληθώρα των μεταναστών από το Ανατολικό Βερολίνο. Χαρακτηριστικά, ο Κέννεντυ δήλωνε: «Δεν είναι και πολύ ωραία λύση, είναι όμως χίλιες φορές καλύτερη από τον πόλεμο» και ο βρετανός πρωθυπουργός Χάρολντ Μακμίλλαν: «Οι Ανατολικογερμανοί σταματούν το κύμα προσφύγων και οχυρώνονται πίσω από ένα ακόμα πιο αδιαπέραστο Σιδηρούν Παραπέτασμα. Σ' αυτό δεν υπάρχει τίποτα παράνομο».
Το τείχος με τα 160 χιλιόμετρα μάκρους του, παρέμεινε όρθιο για 28 χρόνια. Η πτώση του τείχους δεν ήταν αποτέλεσμα κανενός πολέμου, καμιάς εξέγερσης και καμιάς σφαίρας. Το τείχος έπεσε όπως τα ώριμα φρούτα από τα δέντρα: όταν ήρθε η ώρα του. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η άνοδος στην ηγεσία της Ρωσίας του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Μετριοπαθής και διαλλακτικός, εισηγητής της πολιτικής της «διαφάνειας» δεν προέβαλλε αντίσταση στη νέα εξέλιξη στην οποία οδηγούνταν φυσιολογικά τα πράγματα. Σύμφωνα με τον ίδιο «αν το είχε θελήσει η Σοβιετική Ένωση, θα μπορούσε να σταματήσει την επανένωση. Και τι θα συνέβαινε τότε; Δεν ξέρω, ίσως ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος». Η αφορμή βέβαια ήταν ένα λάθος λόγω κακής συνεννόησης! Το λάθος έγινε από το μέλος του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος Γκύντερ Σαμπόφσκι στη συνέντευξη τύπου στους ξένους δημοσιογράφους. Ο Σαμπόφσκι αναφέρει εν παρόδω ότι το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε μια νέα ταξιδιωτική ρύθμιση, η οποία όμως στην πραγματικότητα ήταν απλώς ένα νομοσχέδιο υπό επεξεργασία, για το οποίο μάλιστα τα συναρμόδια υπουργεία είχαν αντιρρήσεις. Αναφέρει λοιπόν: «Αιτήσεις για σύντομα ιδιωτικά ταξίδια προς το εξωτερικό μπορούν να κατατίθενται χωρίς την επίκληση προϋποθέσεων (λόγοι ταξιδιού, συγγενικές σχέσεις). Οι άδειες θα δίνονται με σύντομες διαδικασίες. Στις υπεύθυνες υπηρεσίες δημοτολογίων και έκδοσης διαβατηρίων της ΛΔΓ έχει δοθεί εντολή να εκδίδουν βίζες άμεσα, χωρίς πια να απαιτούνται οι ισχύουσες προϋποθέσεις για μόνιμο εκπατρισμό. Η μόνιμη έξοδος από τη χώρα μπορεί να πραγματοποιείται από οποιοδήποτε μεθοριακό σημείο διέλευσης προς την ΟΔΓ.» Και η απάντηση στην ερώτηση του δημοσιογράφου «πότε τίθεται σε εφαρμογή αυτή η ρύθμιση» ήταν λίγο αμήχανα: «απ' όσο ξέρω, άμεσα». Η συνέντευξη τύπου μεταδίδεται ζωντανά από την τηλεόραση της Ανατολικής Γερμανίας και στο άκουσμα της ανακοίνωσης αυτής οι Ανατολικοβερολινέζοι σπεύδουν στο τείχος για να το περάσουν και να ενωθούν ξανά με τους συγγενείς και φίλους τους. Οι φρουροί χωρίς καμία επίσημη εντολή προσπαθούν να συγκρατήσουν το πλήθος ώσπου τελικά αφήνουν ανοιχτά τα σύνορα καταλαβαίνοντας ότι η αντίστασή τους είναι μάταιη. Λίγο μετά το τείχος αρχίζει να γκρεμίζεται και κυριολεκτικά. Ωστόσο όλα αυτά τα 28 χρόνια πάνω από 86 άτομα, επίσημα, βρήκαν το θάνατο στην προσπάθειά τους να περάσουν στην απέναντι όχθη. Παιδιά ως και 10 ετών πεθαίνουν από τους πυροβολισμούς των φρουρών και την αιμορραγία αφού αφήνονται στο τείχος ώσπου να ξεψυχήσουν. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Πέτερ Φέχτερ που πέθανε από αιμορραγία στις 17 Αυγούστου 1962 στη νεκρή ζώνη. Τότε όλοι συνειδητοποίησαν ότι η ανατολική κυβέρνηση είχε πραγματικά σκοπό να διαφυλάξει τα σύνορά της με κάθε κόστος.
Η ζωή μετά την πτώση-20 χρόνια μετά...
Το τείχος έπεσε και όλοι ενθουσιασμένοι πανηγύρισαν για την επανένωσή τους με φίλους και συγγενείς. Ένα ήταν βέβαιο: όλα τώρα θα πήγαιναν καλά! «Ύμνους» σε αυτό το τόσο σημαντικό γεγονός που συμβόλιζε την κατάρρευση του μίσους έγραψαν πολλοί καλλιτέχνες όπως οι Scorpions.
Φέτος, είναι η επέτειος των 20 χρόνων από την ιστορική μέρα της 9ης Νοεμβρίου του 1989. Η σχετική απόσταση από τα γεγονότα είναι ικανή για μια πλήρη αποτίμηση όσων οι Γερμανοί περίμεναν και όσων τελικά έγιναν. Τα πράγματα όντως πήγαν καλύτερα, ωστόσο η μίξη της Ανατολικής Γερμανίας που είχε μείνει ένα επίπεδο πίσω με την Δυτική ανάγκασε όλο το κράτος να πάει ένα βήμα πίσω. Κάποιοι μάλιστα «νοσταλγοί» του τείχους (υπάρχουν κι αυτοί!) θεωρούν ότι ήταν καλύτερα «τότε» που τουλάχιστον είχαν δουλειά και φαγητό στο τραπέζι τους ενώ σήμερα είναι άνεργοι.
Πιο απογοητευμένοι δηλώνουν οι μετανάστες που ζούσαν και παραμένουν ως σήμερα στη Γερμανία και κυρίως όσοι δεν προέρχονται από ευρωπαϊκές χώρες. «Το τείχος έπεσε πάνω μας και μας έλιωσε», δηλώνουν Τούρκοι μετανάστες και αυτό γιατί οι Ανατολικογερμανοί έριξαν το ωρομίσθιο στα τρία μάρκα, από 8 ή 10 που ήταν η ελάχιστη αμοιβή πριν την πτώση. Επιπλέον διαμορφώθηκαν και νέες κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις ανάμεσα σε ξένους και Γερμανούς. Η εθνική ταυτότητα των Γερμανών ενισχύεται τόσο πολύ που παρουσιάζονται εθνικιστικοί ακόμα και νεοναζιστικοί παροξυσμοί με αποτέλεσμα να επαναπροσδιοριστεί και η εθνική ταυτότητα των ξένων. Από το 1995 όμως οι Έλληνες, Ιταλοί, Ισπανοί και Πορτογάλοι μετανάστες προστατεύονται από το αστικό και εργατικό δίκαιο της Γερμανίας ως Ευρωπαίοι πολίτες.
Η πτώση του τείχους σήμανε τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου όπως 28 χρόνια πριν είχε σηματοδοτήσει την έναρξή του. Η Γερμανία 20 ακριβώς χρόνια μετά την επανένωσή της είναι ένα άλλο κράτος, δίχως διαχωρισμούς και εσωτερικές προστριβές που λειτουργεί ομαλά. Το τι έφερε η πτώση είναι εμφανές και είναι σίγουρα πολύ καλύτερο απ' όσα προκάλεσε ο μακροχρόνιος διαχωρισμός.
Πολλοί κατηγορούν τον Γκορμπατσόφ ότι με το να μην εμποδίσει την καταστροφή του τείχους προκάλεσε την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας. Ο ίδιος σήμερα, 20 χρόνια μετά δηλώνει: «Είμαι υπερήφανος διότι εμείς - και εννοώ τις χώρες της δυτικής και της ανατολικής Ευρώπης- βρήκαμε μία προσέγγιση που λάμβανε υπόψη τα συμφέροντα όλου του κόσμου και διότι αυτό το ιδιαίτερα οδυνηρό πράγμα κατέρρευσε. Τα τείχη δεν έπρεπε να υπάρχουν. Αυτή τη στιγμή εξάλλου έχουν αρχίσει να εμφανίζονται νέες γραμμές διαίρεσης. Πρέπει να ζήσουμε ειρηνικά μέσα σ' αυτό το σπίτι που ονομάζεται Ευρώπη, με όλες του τις διαφορετικές πόρτες και παράθυρα»...
Novibet ΕΠΑΘΑ με Super Προσφορά* Γνωριμίας* 21+ | ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΡΥΘΜΙΣΤΗΣ: ΕΕΕΠ | ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΘΙΣΜΟΥ & ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ | ΓΡΑΜΜΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΚΕΘΕΑ: 2109237777 | ΠΑΙΞΕ ΥΠΕΥΘΥΝΑ
SEAJETS Ταξιδεύουμε μαζί με το μεγαλύτερο στόλο ταχύπλοων παγκοσμίως σε 50 προορισμούς του Αιγαίου!
