Το κοινό ησυχάζει ειδικά τα παιδιά. Οι κοφτές δοξαριές του βιολιού δίνουν τον τόνο όσο γίνονται γρηγορότερες. Και τότε κάνει την εμφάνισή του στη σκηνή...Ντυμένος με πολύχρωμα κουρέλια γεμάτα μπαλώματα που όμως δεν του στερούν τίποτα από την εντυπωσιακή εμφάνιση. Τα μάτια του κατάμαυρα, παρότι ζωγραφιστά μια περίεργη λάμψη τα διαπερνάει. Και το μακρύ του χέρι πηγαίνει πέρα δώθε ορίζοντας το ρυθμό της μουσικής. Πίσω του(ή και μπροστά) ακολουθεί η μόνιμη συνοδεία του στην έναρξη, ο πρωτότοκος Κολλητήρης, ο Κοπρίτης και ο μικρότερος γιος ο Μπιριγκόγκος(ή Πιτσικόκος). Πλέον κι οι τέσσερις αναπηδούν σε τέλεια αρμονία με τη μελωδία.
Δεν είναι πια ένα λευκό πανί αυτό το πράγμα...Ο κόσμος ολόκληρος είναι γι'αυτούς που βλέπουν.... Κι ο Καραγκιόζης ξεναγός και καπετάνιος της ψυχαγωγίας με τη χοντρή, βραχνή φωνή του που τραβά τις συλλαβές δίνει το σήμα που αν και είναι πάντα το ίδιο ξεκινάει κάθε φορά διαφορετικό ταξίδι:« Κυρίες και κύριοι κι αγαπητά μου παιδιά η αποψινή μας παράσταση έχει τίτλο...»
O ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ
Το θέατρο σκιών γενικότερα γεννιέται μέσα στη μυστικιστική ατμόσφαιρα των παζαριών της Ανατολής κάπου τον δέκατο έβδομο αιώνα. Η φιγούρα του Καραγκιόζη πιθανόν να προέρχεται από υπαρκτό πρόσωπο. Ο θρύλος λέει πως ο Χατζηαβάτης εργολάβος οικοδομών είχε αναλάβει να χτίσει το σαράι του Πασά της Προύσας. Για πρωτομάστορα έβαλε τον Καραγκιόζη ο οποίος ήταν και πολύ ικανός και είχε το χάρισμα να κάνει τον κόσμο να γελά με τα αστεία που έλεγε. Όταν ο πανίσχυρος Πασάς κάλεσε το Χατζηαβάτη και τον ρώτησε γιατί αργεί να τελειώσει η κατασκευή αυτός για να γλυτώσει είπε πως υπεύθυνος είναι ο Καραγκιόζης καθώς οι εργάτες γελούν μαζί του και δεν δουλεύουν. Ο Πασάς τότε απείλησε τον Καραγκιόζη αλλά εκείνος δεν σταμάτησε να αστειεύεται κάτι που είχε ως αποτέλεσμα το φριχτό του θάνατο. Οι αντιδράσεις του κόσμου για το σκοτωμό του συμπαθούς αρχιμάστορα αλλά και η αδικία που κατάλαβε πως διέπραξε στοίχισαν στον Πασά που αρρώστησε βαριά. Τότε οι επιτελείς του για να τον κάνουν να νιώσει καλύτερα έφεραν το Χατζηαβάτη στο σαράι για να λέει τα αστεία του Καραγκιόζη. Εκείνος τότε ζωγράφισε πάνω σε μια φιγούρα τα χαρακτηριστικά του νεκρού και την έβαλε πίσω από ένα λευκό ύφασμα που του έριχνε φως, και άρχισε να μιμείται την ομιλία του. Αυτή ήταν η πρώτη παράσταση σύμφωνα με τις παραδόσεις πάντα.
Στα γεγονότα τώρα παραστάσεις θεάτρου σκιών καταγράφονται στην Ελλάδα από το 1841 αλλά ο Καραγκιόζης όπως εμείς τον ξέρουμε εμφανίζεται στη Πάτρα κάπου στα 1900. Πρωτοπόρος του είδους θεωρείται ο Δημήτρης Σαρδούνης ή Μίμαρος ο οποίος αφαίρεσε τα χυδαία στοιχεία του τουρκικού τρόπου και προσέδωσε στον δημοφιλή ήρωα το μακρύ χέρι και την καμπούρα. Από τους 27 μαθητές του που όλοι έγιναν σπουδαίοι Καραγκιοζοπαίχτες ξεχωρίζει ο Γιάννης Ρούλιας(εμπνευστής του Μπαρμπαγιώργου).
Αργότερα τη σκυτάλη παίρνει ο περίφημος Αντώνης Παπούλιας ή Μόλλας ο κορυφαίος κατά πολλούς στο είδος του.
Από τους πιο πρόσφατους ξεχωρίζουν ο Χρήστος Χαρίδημος και φυσικά ο αξεπέραστος, πρόσφατα εκλιπών, Ευγένιος Σπαθάρης(και ο πατέρας του Σωτήρης). Βέβαια δεν ήταν μόνο αυτοί, στο μεγαλύτερο μέρος του εικοστού αιώνα πολλοί σπουδαίοι καλλιτέχνες γύριζαν στην ελληνική επικράτεια κι έδιναν παραστάσεις σε καφενεία ή κινηματογράφους. Άλλοι έγιναν ευρύτερα γνωστοί, άλλοι λιγότερο κι άλλοι καθόλου.
ΦΙΓΟΥΡΕΣ-ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ
Το σύμπαν το Καραγκιόζη αποτελείται από ένα πλήθος ηρώων που ο καθένας πέρα από την κωμική του χροιά αντιπροσωπεύει ή συμβολίζει συγκεκριμένες κοινωνικές δυνάμεις ή ομάδες. Το ευρύτερο πλαίσιο που όλα κινούνται είναι η Τουρκοκρατία απόρροια του παρελθόντος και των συνθηκών δημιουργίας του θεάτρου όπως προείπαμε.
Ας δούμε τις κυριότερες μορφές:
Καραγκιόζης
Έχει τις αρετές του Έλληνα(θάρρος και εξυπνάδα) αλλά και την πονηριά του. Το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός με το οποίο αντιμετωπίζει τις αντιξοότητες που του παρουσιάζονται ορίζει τον ιδανικό τρόπο αντίδρασης που θα ήθελε να έχει ο καθένας από εμάς στα προβλήματα.
Χατζηαβάτης
Φοβητσιάρης και δειλός θέλει να τα έχει πάντα καλά με την άρχουσα τάξη. Τυπικό δείγμα υπόδουλου και για πάντα συμβιβασμένου «ραγιά».
Μπαρμπαγιώργος
Δυνατός, θαρραλέος, αγνός αλλά και τσιγκούνης, εύπιστος και προληπτικός. Γνήσιος τύπος του βουνίσιου Έλληνα. Δημιουργήθηκε μετά τον ατυχή πόλεμο του 1897 και ο ηρωικός του χαρακτήρας που πάντα έριχνε καμπόσες «ψιλές» στον Βεληγκέγκα χρησίμευε για να τονώσει το ηθικό των θεατών.
Σταύρακας
Παράδειγμα ψευτόμαγκα και «κουτσαβάκι» μιας συγκεκριμένης συνομοταξίας που βρέθηκε στις δόξες της τα χρόνια του μεσοπολέμου. Μπαίνει πάντα στη σκηνή με υπόκρουση βαριών ρεμπέτικων. Καυχησιάρης και ψεύτης και στην ουσία θρασύδειλος(αν έβλεπε ποδόσφαιρο θα ήταν σίγουρα φίλαθλος του Ολυμπιακού).
Σιορ Διονύσιος
Ο Νιόνιος του θεάτρου σκιών, Ζακυνθινός που ο λόγος του είναι γεμάτος από λέξεις που προέρχονται από την ιταλική γλώσσα ως κατάλοιπα της Ενετοκρατίας. Αντιπροσωπεύει τους ξεπεσμένους αριστοκράτες με τη δήθεν ευγενική καταγωγή.
Μορφονιός
Ο υπερευαίσθητος χαρακτήρας με την τεράστια μύτη που είναι μικρότερη μόνο από τον άμετρο ναρκισσισμό του. Πανέξυπνη καρικατούρα του διαχρονικού τύπου του «ζεν πρεμιέ» για κλάματα.
Εβραίος
Ο Σολομών ή Σολωμός όπως τον φωνάζει ο Καραγκιόζης. Παμπόνηρος έμπορος που είναι πασιφανές τι εκπροσωπεί. Άλλωστε στη λαογραφία του τόπου μας δεν είναι η πρώτη φορά που η συγκεκριμένη θρησκεία αποδίδεται με κάπως...παράδοξο τρόπο. Η φιγούρα του πιθανώς είναι η πιο αστεία απ'όλες καθώς είναι πιασμένη σε δύο σημεία οπότε κινείται κάπως σαν «ξεβιδωμένος».
Μεγαλέξανδρος
Συνδυάζει στοιχεία πολεμιστή Αγίου και ήρωα του 21. Πάντα(όταν συμμετέχει στο έργο) τα βγάζει πέρα με το αντίπαλο δέος δηλαδή τον «Κατηραμένο Όφη». Δίκαιος και πραγματικά ατρόμητος θα ήταν ο προστάτης που όλοι θα θέλαμε.
Βεληγκέκας
Το εκτελεστικό όργανο υπεύθυνο για τη τήρηση της τάξης.. Απολίτιστος, βίαιος, αδιάλλακτος εν ολίγοις ο μπάτσος της εποχής.
Πασάς
Ο φορέας της τουρκικής εξουσίας. Πολλές φορές υπερφίαλος που αντιμετωπίζει τους γύρω του σαν υποδεέστερους κι άλλες πάλι(ανάλογα την υπόθεση) σωστός και μετρημένος.
ΠΑΡΟΝ
Στο σήμερα το θέατρο σκιών εξακολουθεί και υφίσταται σχεδόν μετά από ενάμισι αιώνα ζωής. Άξιοι δημιουργοί έχοντας μάθει την τέχνη από τους «δασκάλους» τους δίνουν πολύ ωραίες παραστάσεις σε συγκεκριμένα σημεία που αξίζει κανείς να ανακαλύψει.
Όμως κάποιοι υποστηρίζουν πως ο Καραγκιόζης δεν ανήκει στο παρόν. Την εποχή των τρισδιάστατων «Power Rangers», των «Pokemon» και της διαδικτυακής κοινωνίας του «World of Warcraft» τι να μπορεί να πει η μόλις μία διάσταση πίσω από το λευκό πανί; Άλλωστε ντελάληδες σαν το Χατζηαβάτη δεν υπάρχουν πια αφού τα νέα τα μαθαίνουμε από την τηλεόραση, ούτε κυκλοφορούν μάγκες με λυμένο ζωνάρι σαν το Σταύρακα. Επίσης μέσα στο καταναλωτισμό που μας περιβάλλει πόσο επίκαιρος να είναι ο πάντα πεινασμένος πρωταγωνιστής; Στο φινάλε φινάλε κοντεύουν 200 χρόνια που έχουμε ελευθερωθεί από τον τουρκικό ζυγό.
Ίσως να είναι έτσι. Ίσως και όχι...Υποτελείς και αυλοκόλακες ή καλύτερα «γλείφτες» υπάρχουν και θα υπάρχουν κι ας μην τους διακρίνει η κόκκινη σκούφια του Χατζατζάρη. Όπως και νταήδες κι ας μη φοράνε καβουράκι ούτε σακάκι με ένα μανίκι. Και πόσο καλύτερος θα ήταν ο κόσμος αν η ευτυχία μεταφραζόταν σε «δυο καρβέλια για βραδινό»; Kαι δυστυχώς στο σήμερα η απρόσωπη εξουσία γύρω μας παρέα με την ξαδέρφη της την κατάχρηση μπορεί να είναι πολύ πιο ύπουλες και επικίνδυνες από τον Πασά και το πρωτοπαλίκαρό του...
Γι'αυτό ο Καραγκιόζης εμπνέει και θα εμπνέει αφού έχει τη μοναδική ικανότητα να προσαρμόζεται σε όλες τις συνθήκες.
«Κάπου εδώ η αποψινή παράστασή μας έφτασε στο τέλος της. Γεια σας, γεια σας και χαρά σας».
Novibet ΕΠΑΘΑ με Super Προσφορά* Γνωριμίας* 21+ | ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΡΥΘΜΙΣΤΗΣ: ΕΕΕΠ | ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΘΙΣΜΟΥ & ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ | ΓΡΑΜΜΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΚΕΘΕΑ: 2109237777 | ΠΑΙΞΕ ΥΠΕΥΘΥΝΑ
SEAJETS Ταξιδεύουμε μαζί με το μεγαλύτερο στόλο ταχύπλοων παγκοσμίως σε 50 προορισμούς του Αιγαίου!
