Η νύχτα με τις … μάσκες

Γράφει ο Δημήτρης Γ.

Οι μάσκες Σαββίδη που φόρεσαν παίκτες, προπονητές και οπαδοί του ΠΑΟΚ, είναι σίγουρο πως θα περάσει στην πλειοψηφία του ποδοσφαιρικού κόσμου και ειδικά των MME, ως χαβαλές ή γραφικότητα. Αρκεί όμως αυτή η «προστασία» για να παραμεριστεί η επικίνδυνη προοπτική του γεγονότος που εν δυνάμει φωλιάζει στο πολιτικοκοινωνικό σκέλος του, κάνοντας τους ξένους διαιτητές να αποτελούν απλά μια τραγική ανορθογραφία σε ποδοσφαιρικό επίπεδο; 

Αν σταθούμε στο συμβολικό και σημειολογικό πεδίο, το οποίο από την απαρχή του ανθρώπινου πολιτισμού αντανακλά τις πτυχές της πραγματικότητας και της εξέλιξης των ανθρώπινων ομάδων, το ζήτημα είναι σοβαρό. 

Ο οργανισμός του ΠΑΟΚ, ξεπέρασε εκείνο το λεπτό όριο, εκείνο το ευαίσθητο σημείο ισορροπίας,  όπου οι άνθρωποι της κάθε ομάδας, απλά «μιλάνε» με τα καλύτερα λόγια για τον πετυχημένο «Πρόεδρο» και χθες το βράδυ «γίνονται» στην κυριολεξία ο Πρόεδρος, ο ηγέτης. Οι άνθρωποί του, δεν «νιώθουν» συναισθήματα για τον ηγέτη, «είναι» ο συγκεκριμένος «ηγέτης».  Συμβολοποιούν και νοηματοδοτούν την απόλυτη ταύτιση των ποδοσφαιριστών και - αλίμονο – και των οπαδών, όχι με την ομάδα, αλλά με τον ίδιο τον «ηγέτη».

Οι μηχανισμοί της αλλοτρίωσης και της αποξένωσης από τον εαυτό είναι πονηρά, κρυμμένα σημεία σε μαζικά φαινόμενα όπως το ποδόσφαιρο. Γι΄αυτό και το δημοφιλές άθλημα αποτελεί έδαφος εκμετάλλευσης, μαζικής χειραγώγησης και προπαγάνδας. Το βράδυ του τελικού, βιώσαμε την απόλυτη εφαρμογή του παραδοσιακού ψυχαναγκαστικού προπαγανδιστικού λόγου : «Χτυπάνε τον Πρόεδρο, χτυπάνε την ομάδα». Μόνο που τις περισσότερες φορές, ήταν οι Πρόεδροι που το δήλωναν και οι οπαδοί στην πλειοψηφία τους απέφευγαν να δηλώσουν το ίδιο και να ταυτιστούν ανοιχτά μαζί τους, διατηρώντας την ανεξαρτησίας τους και υποδηλώνοντας και μια ίσως υποσυνείδητη ανάγκη  αντιπατερναλιστικής ελευθερίας.

 Χθες, οι όροι αντεστράφησαν και ακόμα και οπαδοί «μίλησαν» και απέκτησαν τα χαρακτηριστικά ενός άλλου προσώπου. «Μίλησαν» στην ουσία, με άλλη φωνή από τη δική τους, κάνοντάς μας να αναλογιστούμε αν κάποιοι αντίστοιχοι μηχανισμοί ταύτισης, χρωμάτισαν τις εμπειρίες του παρελθόντος και τις απαρχές της απολυταρχίας και του ολοκληρωτισμού ( «το κράτος είμαι ΕΓΩ», «Ένας λαός, μια χώρα, ένας ηγέτης»,  ένας σοβιετικός/μετασοβιετικός «πατερούλης» για το κόμμα και το λαό, κ.α). Η ομογενοποίηση αποτελεί στοιχείο του ολοκληρωτισμού και εχθρό της ποικιλίας και υπό αυτή την έννοια, αντίθετη ουσία της δημοκρατίας, 

Τότε είναι εύκολο να ανθίσει η προπαγάνδα και η χειραγώγηση. Τότε είναι επόμενο να περάσει το συναίσθημα – ειδικά της πίκρας και της απογοήτευσης – ως κύριος κριτής του εαυτού και της πραγματικότητας. Τότε, είναι γόνιμο το έδαφος για να μαραθεί η αυτοκριτική και να κυριαρχήσει το γυμνό άγονο ένστικτο. 

Τότε το πρόσωπο, γίνεται «προσωπείο» και η φωνή… «his master’s voice». Γίνονται οι φραστικές επιθέσεις, ο χυδαίος αποπροσανατολιστικός λόγος του υιού Λουτσέσκου, που μας θυμίζει αθλητικό κομισάριο και γραφειοκρατικό στέλεχος μιας ποδοσφαιρικής νομενκλατούρας, παρά προπονητή. Η διπλή σημασία των λέξεων, η διπλή γλώσσα του 1984, του Όργουελ γίνεται ο καλύτερο κώδικας επικοινωνίας και λεκτικών επιθέσεων. Τότε το DOUBLE στις φανέλες δεν είναι η πίκρα για την δικαιολογημένη απώλεια τίτλων, αλλά η πεμπτουσία της αντιστροφής της πραγματικότητας και η αναπαραγωγή της ως …δυο παράλληλοι κόσμοι ή ακόμα πιο ακραία η αθλητική ιχνογραφία της ψυχολογικής έννοιας του διπλού δεσμού (double bind), η οποία σχετίζεται με την πολυπλοκότητα της επικοινωνίας και της συμπεριφοράς, όταν η επικοινωνιακή σχέση ενός (αθλητικού) «παιδιού» με τη (αθλητική) «μητέρα» του χαρακτηρίζεται από αντιφατικότητα και ασυμβατότητα. Τότε η επικοινωνία είναι παθογόνος. Το άτομο, στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει το αδιέξοδο (τα αλληλοσυγκρουόμενα μηνύματα), καταφεύγει  στην (αθλητική) «σχιζοφρενική» συμπεριφορά. 

Είναι απογοητευτικό δείγμα η «μάσκα», σε εποχές κοινωνικής κρίσης. Αποτελεί τραγική ένδειξη παρακμής και εφιαλτική προειδοποίηση ότι τα πράγματα στη χώρα μας θα αλλάξουν μόνο με έναν «αρχηγό», αφού κρύψουμε και χάσουμε τον εαυτό μας, ως πρόσωπα και ως πολιτισμός! Το θέλουμε;

# Ο Δημητρης Γ. είναι κοινωνιολόγος. Το επίθετο του και το βιογραφικό του είναι στην διάθεση του aek365.